U Srbiji ima ukupno 3.613.352 stanova, pokazali su rezultati poslednjeg popisa stanovništva. U knjizi "Broj i površina stambenih jedinica" Republički zavod za statistiku objavio je konačne rezultate popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. prema vrsti stambenih jedinica, do nivoa naselja.

Prema ovoj knjizi stan se definiše kao građevinski povezana celina namenjena za stanovanje, koja se sastoji od jedne ili više soba sa odgovarajućim pomoćnim prostorijama (kuhinja, ostava, predsoblje, kupatilo, nužnik i sl.) ili bez pomoćnih prostorija i ima jedan ili više posebnih ulaza.

U odnosu na popis stanovništva iz 2011. godine, broj napuštenih stanova povećan je za oko 10.000, na 123.000, što čini 3,4% od ukupnog broja popisanih stanova. Samo u Beogradu ima više od 10.000 takvih stanova.
Najviše napuštenih stanova ima u zapadnoj, istočnoj i južnoj Srbiji, kaže za portal NadjiDom.com Dejana Đorđević iz Zavoda za statistiku.

- Za napušten stan smatra se stan koji duže vreme niko ne obilazi i ne koristi ni za stanovanje ni za odmor i rekreaciju. Odgovori koje smo dobili tokom Popisa su upisivani na osnovu izjave lica koje je davalo podatke. Popisivači su stanove i kuće u kojima niko ne živi i ne obilazi ih, upisali kao napuštene.

Đorđević dodaje da obrazac koji je korišćen za sprovođenje Popisa stanovništva, domaćinstva i stanova 2022, nije sadržao pitanja na osnovu kojih se mogu precizno utvrditi uzroci trenda rasta napuštenih stanova. 

Profesionalni upravnik Zoran Madžarević kaže za portal NadjiDom.com da se u praksi susreće sa stanovima u kojima niko ne živi i koje niko ne obilazi, ali ističe da upravnik ne vodi evidenciju o tome ko živi u stanu.

- To radi MUP po prijavi prebivališta. Upravnik samo vodi evidenciju o vlasnicima stanova.

Madžarević smatra da podaci koji su objavljeni na ovaj način ne predstavljaju realnu sliku broja napuštenih stanova.

- Dosta ljudi je otišlo u inostranstvo da radi. Neki od njih su imali višak novca koji su uložili u još jednu nekretninu koju ne žele da izdaju. Ne postoji institucija koja može odgovorno stati iza informacije da je neki stan napušten iz prostog razloga što se u svaki stan ulazi isključivo putem sudskog naloga ili ukoliko vlasnik ili lice koje živi u stanu želi da otvori vrata. Popisivači su verovatno kada im niko nije otvarao vrata došli do zaključka da je stan napušten, što ne mora biti tačno. Možda je popisivač dolazio kada vlasnik nije bio tu.

Naš sagovornik smatra da je potrebna ozbiljnija analiza tom problemu. Kao eventualne predloge u definisanju broja napuštenih stanova Madžarević navodi dva načina.

- Govoreći za Beograd, možda bi Infostan mogao da ima podatke o stanovima u kojima je broj prijavljenih članova nula. Drugi način je preko sudova. Primera radi, šalju se porezi na imovinu, niko ih ne plaća i pokrenute su tužbe. Nakon toga se utvrdi da je vlasnik preminuo i da nema naslednika. To bi bio neki zaključak da je stan napušten. Ali i taj period, od smrti vlasnika do traženja naslednika traje 20 godina. Tek onda stan može da se zapleni u korist države - objašnjava Madžarević u razgovoru za portal NadjiDom.com.

Šta Španija radi sa napuštenim stanovima?

U želji da pomogne milionima mladih ljudi koji još uvek žive sa roditeljima da iznajme domove Španija im nudi nekretnine koje su napuštene kada je njeno stambeno tržište propalo pre 10 godina.

Samo 16 odsto mladih u Španiji živi nezavisno, u poređenju sa prosekom od 32 odsto u Evropi, prema podacima Opservatorije za emancipaciju.
Vlada je odobrila planove za nadoknadu za 50.000 zaplenjenih nekretnina koje drži španska banka Sareb kako bi obezbedila pristupačan najam.

Ministarka ekonomije Nadia Kalvino izjavila je da vlada pokušava da poveća ponudu javnog stanovanja koji iznosi 300.000 domova, što je samo tri odsto ukupnog stambenog prostora u poređenju sa devet procenata u Evropskoj uniji.

- Mladi i ne tako mladi ne mogu da plate svoje iznajmljene stanove - rekla je ministarka stanovanja Rakel Sančez o planovima prenamene imovine koju drži Sareb za "Antenu tri".

Španija je osim toga smanjila i porez vlasnicima stanova do čak 70 osto, ukoliko ih rentiraju mlađima od 25 godina. Manji porez čeka i vlasnike koji nekretnine stave na raspolaganje državi u programu subvencionisanja socijalnih stanova.

S druge strane, oni koji imaju više od četiri nekretnine, imaju veći porez ukoliko im je neki od stanova prazan duže od dve godine.

Da li je španski model primenjiv u Srbiji?

U Srbiji mladi tek sa skoro 32 godine napuštaju roditeljski dom, što je za oko šest godina više od proseka mladih u EU, pokazuje analiza Statističkog zavoda Evropske unije - Eurostata. Kao najčešći uzroci kasnijeg osamostaljivanja navode se upravo ekonomski razlozi.

Prema istraživanju koje je sprovela Krovna organizacija mladih Srbije u avgustu 2022. mladi u Srbiji smatraju da je za pristojan život potrebna plata veća od 100.000 dinara, dok tek desetina ispitanika kaže da bi im bilo dovoljno 50.000 do 80.000.

To istraživanje pokazuje da kada bi mladi i imali od čega da žive samostalno, često nemaju gde. Naime, tek 12 odsto njih stanuje u svom stanu.

Sa rastom cena nekretnina, kako za iznajmljivanje, tako i za kupovinu, problem priuštivosti stambenih jedinica sve je veći.

U Srbiji prepoznavanje postojanja problema “napuštenih stanova” može biti prilika da se kao mera populacione politike ovakvi stanovi učine dostupnim određenim osetljivim kategorijama. U tom smislu, poseban značaj bi moglo imati unapređenje sistema evidencije i administriranja podataka o nepokretnostima koje niko ne koristi, a sve sa ciljem da Republika Srbija nasledi kao poslednji zakonski naslednik one nepokretnosti koje su zaostavština preminulih lica čiji su naslednici nepoznati.

Izvor: NadjiDom.com